سوال – شیوع بیماری های تنفسی در ایران چقدراست ؟
پاسخ – طبق آمار بهداشت جهانی عفونت های تنفسی شایع ترین عفوتها در نزد کودکان است . مطابق آمار بهداشت جهانی از 13 میلیون مرگ که در جهان اتفاق می افتد یک سوم آن مربوط به عفونت های تنفسی است . و بیشتر آن هم درمورد کشورهای درحال پیشرفت و جهان سوم است . بیماری عفونت های تنفسی در کودکان در هر فصلی خیلی شایع است . بخصوص در کودکان زیر 5 سال . وقتی بچه بزرگتر می شود به دلیل مقاومت و ایمنی که نسبت به این عفونت ها پیدا می کند بتدریج عفونتهای تنفسی هم کم می شود . روزانه میلیونها ذرات معلق در هوا و میکروب ها وارد دستگاه تنفسی ما می شود . اینها خنثی می شوند مگر این که یک زمینه های مساعد پیدا کنند . وقتی زمینه ی مساعد پیدا شد عفونت تنفسی ایجاد می شود . بعدا در مورد عوامل زمینه ای صحبت خواهیم کرد . بیماری های تنفسی بسیار شایع هستند چه در کشورهای توسعه یافته ، چه در کشورهای در حال توسعه . تقریبا شیوع آن هم به یک اندازه است منتها عوارض شان مثل هم نیستند . در کشوری مثل امریکا از هر صد نفر کودکی که عفونت تنفسی ویروسی می گیرند ، سه نفر از آنها ممکن است به سینه پهلو دچار بشوند که از این سه نفر ، دو نفر سینه پهلوی ویروسی و یک نفر سینه پهلوها میکروبی است . در صورتی که اگر 100 بچه در کشور جهان سوم مبتلا به عفونت ویروسی باشند حدودا 25 درصد آنها میکروب عفونی هستند وعوارض آن خودش را به شکل های مختلف نشان می دهد . در گوش عفونت گوش ، عفونت حلق در ریه ها سینه پهلو است . در کشورهای جهان سوم عوارضش شیوع بیشتری دارد . بچه ی زیر پنج سال که در یک شهر آلوده زندگی می کند ، 5 تا 8 بار در سال عفونت تنفسی می گیرد ولی در روستا 3 تا 5 بار است . این نشان دهنده ی این نیست که در روستا بهداشت رعایت می شود . در شهر عوامل زمینه ای بیشتر است و این شیوع عفونت تنفسی را بیشتر می کند . سه تا عامل ، عفونت تنفسی در کودکان زیر پنج سال را ایجاد می کند . یکی سیستم ایمنی است . تکامل سیستم ایمنی دربچه ها زیر پنج سال ناقص است و در زیر یکسال سیستم ایمنی ناقص است . بچه ی زیر یک سال هر نوع عفونت تنفسی بگیرد بیماری اش شدیدتر و عفونتش بیشتر است . در سن پنج سالگی سیستم تنفسی به حداکثر تکامل خودش می رسد . در بلوغ هم سیستم تنفسی تکامل پیدا می کند . دیگری وفور میکروب ها و ویروس هاست . ما در حدود 200 نوع ویروس داریم . بچه باید تمام این ویروس ها را دانه به دانه متبلا بشود تا برعلیه آن ایمنی پیدا کند تا آن بیماری را نگیرد . یک عده ویروس ها هستند که عفونت های سطحی می دهند ، آبریزش بینی می دهند ، عوارض چندانی هم ندارند و حداکثر بچه چند تا سرفه هم می کند و خوب می شود . یک عده ای از ویروس ها هستند که دستگاه تنفسی را مبتلا می کنند و یک عده ای از ویروس ها از دستگاه تنفسی به قسمت های دیگر هم هجوم می برند . مثل ویروس آنفولانزا که به مغز و کلیه هم حمله می کند .پس بچه ها کم و بیش باید این 200 نوع ویروس را بگیرند . حالا بچه را به مهد کودک می فرستند .بچه یک نوع ویروس را گرفته و سه پیش خوب شده است .پدر و مادر هر دو کار می کنند و نمی توانند او را در منزل نگه دارند و او را به مهد کودک برمی گردانند . بچه ای که ضعیف شده ، خوب تغذیه نمی شود و بچه ای که هنوز ویروس رادر هوا پراکنده می کند ، به مهد کودک می فرستند . بچه های سالم از این بچه ویروس را می گیرند . چند روز بعد این بچه دوباره سرما می خورد یا یک ویروس دیگر . بنابراین مهد کودک جایی نیست که بچه های بیمار را آنجا ببرند و در کنار بچه های دیگر قرار بدهند. اگر شما یک بچه ی سالم را 5 ساعت در کنار بچه ی بیمار قرار بدهید ، او این بیماری را می گیرد . پس این بچه ها از یک صبح تا ظهر که در مدرسه باشند بیماری را از همدیگر می گیرند . باید راه حلی برای این مشکل پیدا بشود . زیرا این بچه ها دائم بیمار هستند و پدر و مادر نگران هستند ودر سر کار مشکل پیدا می کنند و نمی توانند سرکارشان بروند . به هر حال خانواده گرفتار می شود . چون بچه تغذیه ی خوبی ندارد وزنش کم می شود . هرکسی که سوء تغذیه پیدا کند ویروس زودتر در او راه پیدا می کند. دیگری عوامل زمینه ای بیماری هستند . یک از عوامل زمینه ای آلاینده ها هستند . آلاینده ها هم شامل گازهایی که در هوا معلق هستند می باشد . مثل نیتروژن و سولفورها و هر کدام یک قسمت دستگاه تنفس را آزرده می کنند و شیوع عفونت های تنفسی و عوارض آن را زیاد می کنند . یکی دیگر از عوامل زمینه ای اختلالات ناگهانی درجه ی حرارت است . بچه را در داخل خانه گرم نگه می دارند و درجه ی حرارت منزل را تا 36 درجه می برند که بچه سرما نخورد ولی ناگهان بچه را بیرون می برند و تا بچه به داخل مهدکودک و اتاق برود سول می کشد و این باعث سرماخوردگی می شود . یکی دیگر از عوامل زمینه ای عفونت تنفسی سوء تغذیه است . عامل دیگر کثرت جمعیت است . خانواده هایی که بچه ی بیشتری دارند بچه هایشان بیشتر سرما می خورند . بچه ی بزرگتر عفونت را از مدرسه می گیرد و به بچه های کوچکتر در خانه انتقال می دهد . ما توصیه می کنیم بچه هایی که به مدرسه می روند خیلی با بچه های شیرخوار در تماس نباشند . یکی دیگر تغذیه ی شیر مادر است . بچه ای که با شیر مادر تغذیه می کند ، از نظر ایمنی وضعش بهتر است ، دفاع بدنش بهتر است و مقاومتش در مقابل ویروس ها بیشتر است . یکی دیگر از عوامل دود سیگار است . حتی اگر پدر سیگار را در حیاط بکشد و به اتاق برگردد ، بازهم بچه هایشان بیشتر به عفونت تنفسی مبتلا می شوند .
سوال – من یک پسر دو ساله دارم . هر چند وقت که سرما می خورد ریه هایش عفونت می کند . این بچه زود بدنیا آمده است و در دستگاه بوده است .پدر من هم آسم دارد . آیا ممکن است که پسر من هم آسم داشته باشد ؟
پاسخ – حساسیت های تنفسی یا آسم دو نوع است . یکی آسم آلرژیک است و یکی آسم غیر آلرژیک است . آسم غیر آلرژیک ، آسمی است که در اثر عوامل زمینه ای که درباره ی آن صحبت کردم پیش می آید . مثل عدم تکامل دستگاه تنفسی ، وفور ویروس ها و هوای ناپاک . این بچه ها عفونت تنفسی بیشتر می گیرند و راههای تنفسی شان به ویروس ها و هوا حساس شده است و اینها مبتلا به شکلی از آسم می شوند . در شهر تهران 43 درصد از بچه ها در سال به این بیماری مبتلا می شوند . آسم آلرژیک ، آسم ارثی است . الان توصیه کرده اند خانمی که خودش مبتلا به آلرژی است و زمینه ی آلرژی دارد ، وقتی بادار می شود باید از خوردن مواد آلرژی زا دوری بکند و اگر این کار را بکند ، بچه اش که بدنیا می آیند مشکل کمتری دارد . ایشان نگران بچه ی کوچکشان نباشد . ممکن است بچه ای که عفونت آسم دارد چندی بار عفونت بگیرد که ما به آن برونشیت شبه آسم می گوییم . در چهارمین مرتبه ، به آن آسم می گوییم . نگران این باشند که این بچه سرما بخورد و برونشیت شبه آسم پیدا کند . پس پیشگیری کنند . بچه را به جاهای شلوغ نبرند ، بچه های بزرگتر نزدیک او نشوند .
سوال – آیا می شود بچه ها را نسبت به ویروس هایی که شناخته شده تر هستند ایمن سازی کرد ؟
پاسخ – خیر نمی شود . فقط یک ویروس است که می توانیم از آن پیشگیری بکنیم . واکسن انفولانزا پیشگیر می کند . بیماری آنفولانزا با سرماخوردگی فرق می کند . بسیار مهم است که بچه های شش ماه تا دو سال را حتما واکسن آنفولانزا بزنیم . اگر این بچه مبتلا به انفولانزا بشود . البته انفولانزا سرماخوردگی نیست . انفرلانزا ویروسی است که بر روی دستگاه تنفسی و دیگر قسمت ها می نشیند و ممکن است که بچه صدمه ی زیادی ببیند . اینها جزء گروهی هستند که باید واکسن انفولانزا بزنند . سالیانه باید این واکسن زده بشود . از ایران این ویروس ها را به مراکز مخصوصی می فرستند و آنها ویروس را شناسایی می کنند و برعلیه انها واکسن آماده می کنند . این واکسن که از کشور خارج می آید . این واکسن را باید در ماه شهریور و مهر تا آبان بزنیم . بچه هایی که برای اولین بار واکسن می زنند باید در دو نوبت به فاصله ی یک ماه می زنند . ولی در سالهای دیگر یک نوبت می زنند . در زدن واکسن آنفولانزا پزشک باید نظارت کند ، باید بیماریهای بچه را بشنانسد و ببیند که بچه به تخم مرغ حساسیت دارد یا خیر .
سوال – پسر چهارده ماهه من در دو ماهگی سرما خوردگی پیدا کرد . دکتر گفت که ذات الریه گرفته است و باید در بیمارستان بستری بشود . عکسبرداری که کردیم گفتند که ذات الریه نیست و دارو دادند و بچه خوب شد . از همان موقع گرفتگی بینی دارد و خس خس سینه دارد . بعضی ها می گویند که حساسیت دارد . دارو مصرف می کند ولی هنوز خوب نشده است . راهنمایی بفرمایید .
پاسخ – امکانش است که این بچه در دوماهگی دچار ذات الریه شده باشد . و نشانه های آن هم هست . بیشتر اینها مبتلا به برونشورولیت می شوند . یک بچه ای عفونت ویروسی می گیرد و این ویروس هم شناخته شده است که بیماری برونشورولیت می دهند . برونشورولیت سه نوع است . یکی اینکه تنفس تند می شود و بچه باید در بیمارستان بخواند . در نوع دیگرش بچه باید در آی سی یو کودکان بخوابد ، در نوع دیگرش بچه هیچ تنفس تندی ندارد ولی سینه اش خس خس می کند . اگر بچه ای مبتلا به برونشورولیت بشود و سینه اش خس خس بکند ، یک سوم اینها این استعداد را دارند که وقتی بزرگتر شدند به این شکل از بیماری مبتلا بشوند . اگر این حالت بیشتر از سه بار باشد ممکن است که این بچه ها آسم داشته باشند . نگران این آسم نباشید . بچه هایی که آسم غیر آلرژیک دارند در سن پنج سالگی خوب می شوند . حتی آنهایی که آسم آلرژیک دارند ، 50 درصد آنها در سن بلوغ خوب می شوند و 25 درصد آنها بهبود می یابند و تعداد کمی از آنها در سن بالاتر مبتلا به آسم می شوند . بعضی از مادرها بینی بچه شان می گیرد و صدای خس خس می شنوند . ما توصیه می کنیم که بینی بچه را تخلیه کنند ، دیگر صدای خس خس را نمی شوند . و نگران خس خس سینه نباشند . اگر دکتر برای خس خس سینه تشخیص بدهد ، دراو لازم است . ولی من بعضی مواقع خودم بینی بچه را می گیرم و خس خس سینه را گوش می دهم ومی بینم که برای بینی اش است . ممکن است که بچه ی این خانم یک برونشورولیت کرده و هر وقت هم که سرما می خورد یک تابلوهایی شبیه به این پیدا می کند که ممکن است حتی به آنتی بیوتیک هم احتیاجی نباشد . اگر تنفس بچه طبیعی است و تشخیص عفونت ویروسی بدهیم آنتی بیوتیک هم لازم نیست . شربت هایی به بچه می دهند که بخورد و بعد خوب می شوند . یا داروهایی را در بخور می ریزند و بچه تنفسش خوب می شود .
سوال – در معاینات چطور با کودک رفتار می کنید ؟
پاسخ – این داستان دو قسمت دارد . یک قسمت پدر و مادر است که باید با بچه صحبت کنند اگر بچه درک می کند . بچه را از پزشک نترسانند و در خانه اگر بچه کار بدی کرد به او نگویند که تو را پیش دکتر می بریم تا تو را آمپول بزند . این حرفها را نزنند . بچه وقتی پیش پزشک می رود باید احساس خوبی داشته باشد . وقتی بچه پیش شما می آید ، ما به او شکلات می دهیم تا خاطره ی خوشی از ما داشته باشند . بچه می آید ، گریه می کند و معاینه هم می شود و بعد می گوید شکلات راهم بده ، پس یادش است که باید شکلات بگیرد . دیگر اینکه وقتی بچه را روی تخت می خوابانند دکتر نباید بلافاصله بالای سر بچه قرار بگیرد و در چشمهای او نگاه کند . بهتر است که آقای دکتر کنار تخت بنشیند و با بچه شروع به صحبت بکند و از بچه تعریف بکند . من وقتی داشتم یک بچه ی ده ماهه را معاینه می کردم ، از دور گفتم که تو چه لباس های قشنگی داری ، چقدر خوب هستی و از او تعرف می کردم . گوشی ام را برداشتم که صدای قلبش را بشنوم که دیدم بچه دستش را به صورت من مالید . پدر و مادر از این ارتباط بچه خیلی تعجب کردند . پزشک باید با آرامی و آرامش با بچه صحبت بکند و او را معاینه کند تا بچه نترسد . من خودم گاهی برای بچه توضیح می دهم که این چراغ برای گوش است و آنرا در گوش خودم می گذارم که بچه ببیند که خطری ندارد و نترسد .
سوال – پسر من 13 سال دارد . دو ماه است که گلویش درد می کند و خلط دارد . صدایش هم کمی تغییر کرده است . راهنمایی بفرمایید .
پاسخ – اگر در گلو عفونت باشد ،بعد از دو ماه معالجه می شود و تمام می شود . پس این یک عفونت ویروسی ات نه میکروبی . این بچه گرفتگی بینی دارد و از دهانش نفس می کشد . وقتی از دهان نفس می کشد گلو خشک می شود ودرد می گیرد . به این بچه چای گرم و عسل بدهند اگر مشکلی ندارد زیرا درد گلو را تسکین می دهد . شبها کلرورید سدیم در بینی اش بریزند و یک بخور سردرد اتاقش بگذارید . بخور سرد باشد برایش حساسیتی ایجاد نشود . نباید این گلو درد این قدر طول بکشد . یک لیوان چای گرم با عسل درد گلو را تسکین می دهد . اگر این مشکل حل نشد باید به پزشک مراجعه کنید . عفونت میکروبی به سرعت خوب می شود ولی عفوت ویروسی دیر خوب می شود .
سوال – در مورد درمان سرماخوردگی کودکان توضیحاتی بدهید .
پاسخ – اگر بچه ای مبتلا به سرماخوردگی شد او را پیش پزشک ببرید که او تشخیص بدهد که سرماخورگی او جدی است یا خیر ، اگر از گوش بچه چرک می آید یا بچه گوشش درد می کند یا سینه اش خس خس دارد ، در همه ی این موارد باید به پزشک مراجعه کنند . پزشک در مطب معاینه می کند و بسته به تصمیم گیری دکتر که بچه باید به بیماستان منتقل بشود یا اینکه در منزل استراحت بکند . بچه سرماخورده که در منزل بسر می برد ، او را گرم نگه دارند ، راه بینی شان را باز نگه دارند و بینی شان را تخلیه کنند . برای اینکه اگر بچه بینی اش باز نباشد نمی تواند خوب تغذیه بکند . به بچه در طول روز مکررا غذا بدهند زیرا بچه ای که بیمار است اشتهایش کم است و باید بتدریج به او غذا داد ، در روز شش با رو هر دفعه کمی به او غذا داد . پس با دفعات بیشتر و حجم کمتر باید به او غذا داد . می توانند برای تسکین درد گلو از داروهای گیاهی و شلغم استفاده بکنند . اگر بچه ها تب دارند ، تب آنها را بطور معقول پایین بیاروند نه اینکه هر یک ساعت به بچه استامینوفن بدهند یا اینکه شیاف بگذارند .این کارها خطرناک است .درجه حرارت پایین تر از 38 برای بدن خوب است . در سرماخوردگی حتما به بچه ها لبنیات بدهید . وقتی بچه خوب شد ، در هوای خوب بچه را بیرون ببرند تا بهتر بشود .
سوال – پسر من سه سال و هشت ماهش است واز وقتی بدنیا آمده دچار آلرژی پوستی بوده است . الان پوستش خوب شده است . از پارسال او به مهد کودک رفته است . سرماخورده است و ما آنرا درمان کرده ایم ولی سرفه های خلطی او با اینکه دارو استفاده کرده هنوز خو ب نشده است . دکتر گفته که باید لوزه اش را عمل کنید . او را عمل کردیم . ریه هایش چرک کرد و درمان شد . دکتر دو تا اسپری به او داده است که مصرف می کند . یک وقت هایی سرفه کم می کند ولی بعضی مواقع زیاد سرفه می کند . آیا این به آسم تبدیل می شود ؟
پاسخ – بچه هایی که آلرژی پوستی و اگزما دارند یک سوم آنها پس از خوب شدن دوره ی دوساله اگزما ، به آلرژی تنفسی مبتلا می شوند . وقتی این حالت را دارند نباید بچه را به مهد کودک ببرند . چون در مهد کودک بچه ها ویروس زیاد می گیرند . پس اگر به مهد کودک نرود عفونت تنفسی کمتری می گیرد . اسپره بتامتازون باز کننده ی راههای تنفسی است و یک اسپری کروتن که استنشاقی است که اینها برای عفونت های تنفسی خوب است . اسپری کروتن را نباید بیشتر از دو هفته مصرف کرد زیرا ممکن است قارچ و زمینه های قارچی در دستگاه تنفس ایجاد بشود . در مورد باز کننده ی راههای هوایی هم در قدیم شربت هایی بود که خیلی سریع عمل نمی کرد . اما الان داروهایی داریم که برای آلرژی است و اگر طولانی مدت بخورند کمتر به عفونت های تنفسی مبتلا می شوند . من توصیه می کنم که بچه شان را در منزل نگه دارند و به مهدکودک نبرند تا این کمی بزرگتر بشود . به هرحال او عفونت های تنفسی را می گیرد ولی بهتر است که درسن بالاتر مبتلا به این ویروس ها بشود که مقاومت بدنش بالاتر است و بهتر می تواند تغذیه بکند . این افراد باید از بوهای محرک بینی پرهیز کنند ، از بالشت پر ، پرنده ، لباس پشمی ، گرده های قالی گرد و غبار هوا پرهیز کنند . در هنگامی که بچه سرفه می کند ، خانواده نباید به او غذاهای حساسیت زا بدهد مثل کیوی ، کاکائو ، شکلات ، گوجه فرنگی ، رب ، بادام زمینی ، بستنی و مرکبات .